Двор великой княгини Литовской и королевы Польской Елены Ивановны

Авторы

  • Александр Леонидович Корзинин Российская академия народного хозяйства и государственной службы при Президенте Российской Федерации

DOI:

https://doi.org/10.21638/spbu02.2022.301

Аннотация

Проведено комплексное исследование состава двора великой княгини Литовской Елены Ивановны, дочери великого князя Московского Ивана III и Софьи Палеолог. На основании всех известных источников автор реконструирует женский и мужской двор Елены, рассматривает карьеры при дворе слуг различного ранга, вероисповедания. Автор приходит к выводу о том, что первоначально Иван III пытался окружить дочь на чужбине московскими великокняжескими детьми боярскими, боярынями, горничными. Однако к сентябрю 1495 г. почти вся свита Елены была выслана в Москву по приказу мужа Елены великого князя Литовского Александра Казимировича. Двор великой княгини был заново сформирован по образцу двора великих княгинь Литовских и королев Польских. Все ключевые должности в нем (охмистра, канцлера, кухмистра, крайчего) занимали литовские паны католического вероисповедания. Женский двор Елены Ивановны возглавляла охмистрыня, руководившая фрейлинами (все они были литовского происхождения и, вероятно, католичками, за исключением одной фрейлины православной веры, которая приехала с великой княжной из Москвы). Лишь к 1511 г. охмистрыней двора стала православная княгиня. Немногочисленные служилые люди православной веры, прибывшие в Литву из России (князь Матфей Микитинич, Г. Унковский и др.), занимали административные должности во владениях княгини. Как правило, лица русского происхождения были посыльными (Ф. Шестаков, братья Семичевы, Петеля), их служебный статус был невысок. Руководители двора Елены параллельно занимали значимые должности в штате великого князя Литовского Александра, затем его брата Сигизмунда I. В 1509 г. после мятежа князя М. Л. Глинского и его отъезда в Москву ряд ключевых фигур (И. С. Сапега, М. Юндилович) покинули двор великой княгини. Оставшиеся придворные (Митя Иванович, Кгетовт Калиникович и др.), хотя формально и находились у нее на службе, на деле выполняли указания литовских панов и были верны королю Сигизмунду Старому.

Ключевые слова:

великая княгиня Елена Ивановна, Александр Ягеллончик, Иван III, Сигизмунд I Старый, двор великих княгинь Литовских

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.
 

Биография автора

Александр Леонидович Корзинин, Российская академия народного хозяйства и государственной службы при Президенте Российской Федерации

д-р ист. наук

Библиографические ссылки


References

Alexandrowicz S. Niemirowicz Andrzej. Polski Słownik Biograficzny, t. 22. Warszawa, Krakow, Lodz, Polska Akademia Umiejętności, 1977, p. 803.

Bartoszewicz J. Wojciech Kłoczko Janowicz, Tablice historyczne. Biblioteka Warszawska, t. 2. Warszawa, Drukarnia J. Kaozanowskiego, 1865, pp. 305–311.

Bartоszewiсz J. Helena Iwanowna. Encyklopedia powczechna, t. XI. Warszawa, Nakład, druk i własność S. Orgelbranda Synów, 1862, pp. 359–362.

Bezrodnov V. I. Rodoslovie kniazei Starodubskikh i proiskhozhdenie kniazei Putiatinykh (po materialam sinodika kniazei Mikitinichei Golovchinskikh). Genealogicheskii vestnik, 2001, issue 3, pp. 31–34. (In Russian)

Błaszczyk G. Radziwiłł Jerzy. Polski Słownik Biograficzny, t. 30. Warszawa, Krakow, Lodz, Polska Akademia Umiejętności, 1987, pp. 225–229.

Boniecki A. Poczet rodów w wielkiém księstwie litewskiém w XV i XVI wieku. Warszawa, Druk. J. Bergera, 1887, 425 p.

Czwojdrak B. Zofia Holszańska. Studium o dworze i roli królowej w późnośredniowiecznej Polsce. Warszawa, Wydawnictwo DiG, 2012, 265 p.

Floria B. N. Elena Ioannovna. Pravoslavnaia entsiklopediia, vol. 18. Moscow, Pravoslavnaia entsiklopediia Publ., 2000, pp. 307–309. (In Russian)

Floria B. N. Popytka osushchestvleniia tserkovnoi unii v Velikom kniazhestve Litovskom v poslednei chetverti XV — nachale XVI veka. Slaviane i ikh sosedi, issue 7. Moscow, Nauka Publ., 1999, pp. 40–81.(In Russian)

Garbacik J. Helena, žona Krola Alexandra Jagellonczyka. Polski Słownik Biograficzny, t. 9. Warszawa, Krakow, Lodz, Polska Akademia Umiejętności, 1961, pp. 359–362.

Gralia I. D’iaki i pisari: apparat upravleniia v Moskovskom gosudarstve i Velikom kniazhestve Litovskom(XVI — nachalo XVIII veka). Ot Drevnei Rusi k Rossii novogo vremeni: Sbornik statei k 70-letiiu A. L. Khoroshkevich. Moscow, Nauka Publ., 2003, pp. 148–164. (In Russian)

Grytskevich A. Radzivily. Vialіkae kniastva Lіtoўskae: Entsyklapedyia, t. 2. 2005, Minsk, Belaruskaia Entsyklapedyia іmia Petrusia Broўkі Publ., pp. 503–504. (In Belorussian)

Grytskevіch A. Sapegі. Vialіkae kniastva Lіtoўskae: Entsyklapedyia, t. 2. 2005, Minsk, Belaruskaia Entsyklapedyia іmia Petrusia Broўkі Publ., p. 545. (In Belorussian)

Jaszczołt T. Ród Niemiry z Wsielubia — Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku. Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich. Od Krewa do Zaręczenia wzajemnego Obojga Narodów, Warszawa, Wydawnictwo DiG, 2015, pp. 175–250.

Kazakoў A. U. Kniaz’ Matsvei Mіkіtsіnіch: pakhodzhanne і emіgratsyia. Studia Historica Europae orienalis. Issledovaniia po istorii Vostochnoi Evropy, issue 1. Minsk, BGU Press, 2008, pp. 77–83. (In Belorussian)

Khoroshkevich A. L. Elena Ivanovna. Bol’shaia rossiiskaia entsiklopediia, vol. 9. Moscow, Bol’shaia rossiiskaia entsiklopediia Publ., 2007, pp. 645–646. (In Russian)

Khoroshkevich A. L. Russkoe gosudarstvo v sisteme mezhdunarodnykh otnoshenii kontsa XV — nachala XVI v. Moscow, Nauka Publ., 1980, 293 p. (In Russian)

Kolankowski L. Zygmunt August wielki książę Litwy do roku 1548, Lwów, Towarzystwo dla popierania nauki polskiej, 1913, 418 p.

Liubavskii M. K. Oblastnoe delenie i mestnoe upravlenie Velikogo kniazhestva Litovskogo ko vremeni izdaniia pervogo litovskogo statuta: istoricheskie ocherki. Moscow, Universitetskaia tipografiia Publ., 1892, 998 p. (In Russian)

Michalewiczowa M. Sapieha Ivan. Polski Słownik Biograficzny, t. 34. Warszawa, Krakow, Lodz, Polska Akademia Umiejetnosci, 1992, pp. 613–617.

Mickūnaitė G. United in blood, divided by faith: Elena Ivanovna and Aleksander Jagiellończyk. Frictions and Failures Cultural Encounters in Crisis. Wiesbaden, Harrassowitz Verlag Press, 2017, pp. 181–200.

Nasevich V. Nemirovichy. Vialіkae kniastva Lіtoўskae: Entsyklapedyia, t. 2. Minsk, Belaruskaia Entsyklapedyia іmia Petrusia Broўkі Publ., 2005, p. 355. (In Belorussian)

Nazarov V. D. Sapegi. Sovetskaia istoricheskaia entsiklopediia, vol. 12. Moscow, Sovetskaia entsiklopediia Publ., 1969, pp. 545–546. (In Russian)

Pazdniakoў V. Iundzіly. Vialіkae kniastva Lіtoўskae: Entsyklapedyia, t. 2. Minsk, Belaruskaia Entsyklapedyia іmia Petrusia Broўkі Publ., 2005, p. 771. (In Belorussian)

Pietkiewicz K. Dwór litewski wielkiego księcia Aleksandra Jagiellończyka. Lietuvos valstybė XII–XVIII a. Vilnius, Lietuvos istorijos institutas Publ., 1997, pp. 75–125.

Pietkiewicz K. Wielkie Księstwo Litewskie pod rządami Aleksandra Jagiellończyka. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, 1995, 256 p.

Pociecha W. Elżbieta Austriaczka. Polski Słownik Biograficzny , t. 6. Warszawa, Krakow, Lodz, Polska Akademia Umiejętności, 1948, p. 256.

Polekhov S. V. Novye dokumenty o Kievskoi zemle XV veka. Sfragistichnii shchorichnik, issue 2. Kiïv, Prostir Publ., 2012, pp. 257–282. (In Russian)

Polekhov S. V., Skvairs E. R. Casus belli. Gramota Ivana III ob ob”iavlenii voiny Aleksandru Iagellonu ot 24 iiunia 1500 g. Slověne, 2021, vol. 10, no. 1, pp. 262–295. (In Russian)

Ragauskene R. Lietuvos didžiosios kunigaikštienės Elenos (1476–1513) patronatas. Lietuvos didysis kunigaikštis Aleksandras ir jo epocha: mokslinių straipsnių rinkinys. Vilnius, Vilniaus pilių valstybinio kultūrinio rezervato direkcija Publ., 2007, pp. 99–111.

Rutkowska G. Dwór polskich królowych XIV w. Fontes et historia. Prace dedykowane Antoniemu Gąsiorowskiemu. Poznań, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk Publ., 2007, pp. 179–199.

Semkowicz W. O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle r. 1413. Miesięcznik Heraldyczny, 1914, no. 5–6, pp. 96–103.

Tsimmerling A. V. Vostok est’ Vostok? Perevodnye i original’nye gramoty posol’skikh knig Ivana III. Trudy Instituta russkogo iazyka im. V. V. Vinogradova RAN, 2020, no. 1 (23). Moscow, Nestor-Istoriia Publ., 2019, pp. 326–372. (In Russian)

Turaeva-Tsereteli E. F. Elena Ioannovna, velikaia kniaginia Litovskaia, Russkaia, koroleva Pol’skaia. Biograficheskii ocherk v sviazi s istoriei togo vremeni. St Petersburg, Tipografiia I. N. Skorokhodova Publ., 1898, 356 p. (In Russian)

Winiarska A. Kłoczko Wojciech. Polski Słownik Biograficzny, t. 13. Warszawa, Krakow, Lodz, Polska Akademia Umiejętności, 1968, p. 49.

Winiarska A. Rola Heleny Rurykowiczówny w świetle stosunków litewsko-moskiewskich na przełomie XV i XVI w. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Historyczne, 1968, no. 4, pp. 5–30.

Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego. 1386–1795, Krakow, Druk. W. L. Anczysca i Spolki, 1885, 351 p.

Zimin A. A. Rossiia na poroge Novogo vremeni (ocherki politicheskoi istorii Rossii pervoi treti XVI v.). Moscow, Mysl’ Publ., 1972, 451 p. (In Russian)

Загрузки

Опубликован

02.11.2022

Как цитировать

Корзинин, А. Л. (2022). Двор великой княгини Литовской и королевы Польской Елены Ивановны. Вестник Санкт-Петербургского университета. История, 67(3), 667–691. https://doi.org/10.21638/spbu02.2022.301

Выпуск

Раздел

Отечественная история